Што може да предизвика напад на мигрена?
Мигрената е вид на главоболка што претставува огромен товар на болеста во развиениот свет, а предизвикувачите кои можат да предизвикаат напад на мигрена се индивидуални за секој поединечен пациент. Соодветно на тоа, едукацијата и акцентот на водење дневник за главоболка, во кој пациентот ќе ги евидентира и идентификува неговите лични ризици кои можат да предизвикаат напад на мигрена, е од клучно значење.
Мигрената како онеспособувачка болест
Мигрената е неправедно занемарен јавно здравствен проблем и поради оваа причина често е несоодветно третирана болест.
Мигрената е едно од најчестите невролошки нарушувања со големо влијание врз квалитетот на животот на пациентот, а тоа го поткрепува и фактот што мигрената е второто глобално заболување кое најмногу оневозможува. И покрај ова, мигрената е неправедно запоставен проблем на јавното здравје и поради оваа причина често е несоодветно третирана болест.
Мигрената е дефинирана како напад на еднострана, мачна главоболка, со умерен до тежок интензитет што трае од 4 до 72 часа, придружена со гадење и/или чувствителност на светлина и звук. Главната карактеристика на мигрената е тоа што болката се влошува со нормална физичка активност (како одење или качување по скали), а постојат два основни типа на мигрена:
Мигрена без аура
Мигрена со аура во која главоболката е придружена или поврзана со минливо, фокално невролошко нарушување
Фармаколошкиот третман на двата типа на мигрена е главно ист, со одредени разлики во зависност од доминантните и придружните симптоми.
Што може да предизвика напад на мигрена?
Мигрената е сложена состојба, а самиот третман претставува голем предизвик, во кој нефармаколошкиот и фармаколошкиот третман се подеднакво важни. Целта на третманот е да се контролираат симптомите со цел да се намали влијанието врз квалитетот на животот на пациентот. Идентификацијата на факторите на ризик за напад на мигрена е првиот чекор во третманот на мигрената.
Кај пациенти со чести напади пожелно е да се води дневник за провоцирање, т.е. фактори на ризик. На пациентот треба да му се даде листа на најчести „предизвикувачи“ на напади, а задачата на пациентот е секој ден да го евидентира присуството на фактори на ризик, без разлика дали пациентот има напад на мигрена тој ден или не. Во просек, две третини од пациентите пријавуваат присуство на одредени фактори на ризик. Кај индивидуален пациент често има неколку такви, а мигрената често е генетски детерминирана, а комбинацијата на генетика и провоцирачки фактори го намалува прагот за појава на мигренски напади.
Во секој случај, навременото идентификување на предизвикувачите на нападите овозможува спроведување на успешни мерки за избегнување и промени во факторите на ризик секогаш кога е можно. Избегнувањето од нив е клучен аспект во третманот на мигрена, особено за пациентите кои не се склони или сакаат да ја намалат својата изложеност на фармаколошки третман на мигрена. Важно е да се нагласи дека кај многу пациенти, факторот на ризик не може да се идентификува, додека некои не можат да се избегнат.
Што најмногу предизвикува мигренски напади?
Кај познати фактори на ризик, т.е. „предизвикувачите“ за напад на мигрена вклучуваат:
Спиење – недостаток или премногу сон, промена на рутината за спиење
Алкохол – како црвено вино
Промени во животните навики и рутини – гладување, пропуштени оброци (особено појадок и/или ручек), долгорочни патувања
Дехидрација – недоволно внесување или прекумерно губење на течности
Силни дразби – долготрајна изложеност (светлина, звук, силни мириси како парфеми, бои, бензин)
Одредени видови храна и пијалоци – чоколадо, чедар сирење, мононатриум глумат (додаток на храна, засилувач на вкусот), аспартам (вештачки засладувач кој се користи како замена за шеќер во храната и пијалоците) и преработени месни производи; сепак, треба да се нагласи дека споменатите предизвикувачи се поретки отколку што вообичаено се верува. Храната се смета за предизвикувач ако мигрената се појави во рок од шест часа по јадење одредена храна, а кога храната се прекине, таа се подобрува.
Нарушувања на расположението – депресија и анксиозност (третманот вклучува соодветна специфична терапија)
Менструален циклус – хормоналните промени можат да бидат провоцирачки фактори за мигрена, особено промените околу менструацијата и за време на овулацијата. Мал број жени имаат чиста менструална мигрена, односно тип на мигрена која се јавува само неколку дена околу менструацијата. Жените со овој тип на мигрена можат да имаат корист од различни хормонски лекови.
Физичка активност – недостаток на физичка активност или прекумерна физичка активност
Траума на главата и вратот – третманот вклучува физиотерапија
Фактори на животната средина – промени во временските услови (промени во воздушниот притисок), силна светлина, сончева светлина, бучава
Пушењето
Кофеин – промени во внесот, како што се нагло повлекување, прекумерно внесување кофеин (повеќе од 3-4 шолји кафе дневно)
Стрес – чест предизвикувач на напади на мигрена (вклучени во 80 проценти од нападите) чиј третман вклучува промени во животниот стил, методи за намалување на стресот и стратегии за справување со стресот. Предизвикувачот може да биде и релаксација по стресен период (на пр. по испит, крај на работната недела, првите денови од одморот), што може да доведе до т.н. „викенд“ мигрена.
Она што особено ги поттикнува нападите на мигрена е претходно споменатиот стрес. Прашањето „Дали стресот може да ми ја влоши главоболката?“ е едно од најчестите прашања во нашата клиника за неврологија. Имено, во состојби на висок стрес се манифестира несоодветен одговор на стресна ситуација, како склоност кон катастрофа и анксиозност, што потоа доведува до натамошни функционални нарушувања и појава на мигрена. Постојат методи кои се покажаа како многу ефикасни во лекувањето на стресот, како што се вежби за релаксација, когнитивно-бихејвиорална терапија и биофидбек. Токму знаејќи како да го контролирате стресот и успешно контролирајќи го стресот, треба да се очекува зачестеноста на нападите на мигрена предизвикани од стрес.
Ефективни методи за лекување на стресот
Сите методи кои се обидуваат да го намалат бројот на напади на мигрена бараат време и упорност, како од пациентот, така и од докторот.
Вежбите за релаксација кои вклучуваат вежби за дишење или медитација помагаат да се намалат физиолошките механизми кои ја активираат главоболката. Пациентите се учат како да практикуваат методи кои го намалуваат стресот за многу кратко време.
Когнитивно-бихејвиоралната терапија е метод кој се обидува да ги промени погрешните верувања и мисли, кои потоа се извор на стрес.
Биофидбек користи електронски уреди кои го информираат пациентот за физиолошките процеси поврзани со главоболката, како што се промените во мускулната тензија, крвниот притисок, отчукувањата на срцето и мозочната активност, со цел да му помогнат на пациентот да влијае на физиолошките одговори на време за да ги намали или спречи главоболката.
Еден од често споменуваните методи е акупунктурата, која има конфликтни докази за ефикасност, но не е контраиндицирана. Затоа, доколку пациентот покаже интерес и желба да се лекува со акупунктура, доколку е достапна, можно е да се смета како една од можностите.
Горенаведените методи на лекување бараат време и упорност, како од пациентот, така и од лекарот. Дополнително, недостаток е што споменатите методи на однесување не се широко достапни, недостатокот на доволно едуциран кадар за нивна имплементација и високата цена.
Заклучок
Мигрената е сложена состојба која претставува голем предизвик во лекувањето. Важно е да се нагласи дека покрај добро познатиот фармаколошки третман, еднаква улога во лекувањето на мигрената има и нефармаколошкиот третман, во кој препознавањето на провоцирачките фактори на ризик (т.н. предизвикувачи) за напад на мигрена игра клучна улога. Успешно лекување на мигрената е можно само преку меѓусебна соработка помеѓу пациентот и лекарот, соодветна едукација на пациентот и стручност на лекарот.